Efekt Streisand: kiedy cenzura przynosi odwrotny skutek

Jeżeli zarządzasz komunikacją w firmie, na pewno wiesz, że czasem powstają kryzysy. Można wtedy działać na kilka sposób, ale jak pokazuje Efekt Streisand – czasami ukrywanie informacji lub cenzura są najgorszą opcją.

Wyobraź sobie, że w internecie wybuchł kryzys związany z twoją firmą lub marką. Czasami pierwszym odruchem jest usuwanie niekorzystnych informacji czy też blokowanie w social mediach nieprzychylnych komentarzy. Problem w tym, że efekt może być odwrotny.

Czym jest Efekt Streisand?

Efekt Streisand to zjawisko, które polega na tym, że próba ukrycia lub zablokowania informacji prowadzi do jej jeszcze szerszego rozprzestrzenienia. Choć może się wydawać, że cenzura lub próba zastraszenia osób odpowiedzialnych za ujawnienie informacji rozwiążą problem, w rzeczywistości często to właśnie te działania powodują, że temat staje się bardziej głośny. Nazwa tego zjawiska pochodzi od znanej amerykańskiej piosenkarki i aktorki, Barbra Streisand, która próbowała zablokować zdjęcie swojej posiadłości, co paradoksalnie przyczyniło się do tego, że fotografia zaczęła być udostępniana szerzej niż kiedykolwiek wcześniej.

Efekt Streisand opisuje sytuację, w której próba usunięcia, stłumienia lub zignorowania jakiejś informacji lub wydarzenia tylko przyciąga większą uwagę i sprawia, że temat staje się bardziej rozpowszechniony. Może to dotyczyć zarówno prywatnych osób, jak i organizacji, mediów czy polityków. Im więcej działań podejmuje się w celu usunięcia informacji, tym większe ryzyko, że ona zyska na znaczeniu.

Historia Efektu Streisand

Wszystko zaczęło się w 2003 roku, kiedy Barbra Streisand próbowała usunąć zdjęcie swojej posiadłości z internetu. Fotografia została wykonana z samolotu, a jej celem było ukazanie stanu kalifornijskiego wybrzeża. Streisand, oburzona faktem, że jej dom znalazł się w publicznym zasobie internetowym, wniosła pozew przeciwko osobie, która opublikowała zdjęcie, a także próbowała przekonać innych, by je usunęli. Jednak jej działania miały zupełnie odwrotny skutek. Zamiast zniknąć z sieci, zdjęcie zaczęło krążyć w internecie z jeszcze większą prędkością.

Historia szybko stała się memem, a zdjęcie posiadłości Streisand stało się jednym z najbardziej rozpoznawalnych przykładów w historii internetu, pokazującym, że próba wymazania czegoś często skutkuje tylko tym, że temat zyskuje na popularności. Finalnie więc piosenkarka nie tylko nic nie ukryła, ale i „dorobiła się” własnego pojęcia w teorii komunikacji.

Przykłady Efektu Streisand w historii

1. Afera Cambridge Analytica

W 2018 roku, kiedy wyszło na jaw, że firma Cambridge Analytica nieetycznie zbierała dane użytkowników Facebooka, początkowo firma próbowała ukryć szczegóły dotyczące skali działalności. Jednak zamiast zatuszować sprawę, działania te tylko pogłębiły skandal. W wyniku prób ograniczenia dostępu do informacji o naruszeniu prywatności użytkowników, temat ten stał się globalnym kryzysem medialnym, który dotknął Facebooka na całym świecie.

2. Firma Sokołów i pozew przeciwko Piotrowi Ogińskiemu

W 2013 roku firma Sokołów pozwała Piotra Ogińskiego, autora kanału „Kocham Gotować”, za użycie w swoim filmie fragmentu reklamy firmy. Próba zablokowania filmu tylko przyczyniła się do jego większej popularności, co jest klasycznym przykładem Efektu Streisand.

3. Biedronka i mem

Innym przykładem może być sytuacja z 2024 roku, kiedy to sieć Biedronka zażądała od twórcy internetowego Jakuba Biela usunięcia satyrycznej grafiki przedstawiającej ich sklep. Działania te tylko przyczyniły się do większego zainteresowania tematem i szerokiego rozpowszechnienia mema w internecie. Nie muszę mówić, że cała ta akcja nie przysporzyła Biedronce fanów?

Jak zrozumienie Efektu Streisand pomoże ci w zarządzaniu kryzysowym?

Zrozumienie Efektu Streisand może pomóc w uniknięciu niepożądanych skutków związanych z próbą ukrywania informacji. Oto kilka praktycznych wskazówek, jak unikać tego zjawiska:

1. Zamiast blokować, spróbuj wyjaśnić: zamiast starać się wymazać coś z internetu, warto podjąć próbę publicznego wyjaśnienia sytuacji. Transparentność i szczerość w konfrontacji z krytyką mogą pomóc zminimalizować szkodliwy wpływ kontrowersji. Często próba blokowania informacji tylko powoduje, że staje się ona bardziej głośna i widoczna.

2. Zarządzaj kryzysem: gdy zauważysz, że temat staje się publiczny, lepiej jest kontrolować narrację, a nie ją tłumić. Skuteczna komunikacja kryzysowa pozwala na kierowanie rozmową w sposób, który minimalizuje negatywne skutki, zamiast prowadzić do eskalacji problemu.

3. Akceptuj rzeczy, które są poza twoją kontrolą: czasami najlepszym podejściem jest po prostu zaakceptowanie rzeczy, które i tak będą publiczne. Warto zrozumieć, że internet jest miejscem, w którym wszystko może zostać ujawnione, a próba tłumienia informacji tylko przyciąga uwagę.

Podsumowanie

Efekt Streisand pokazuje, że próba cenzurowania czy blokowania informacji może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. Zamiast skutecznie ukrywać coś, działania te często prowadzą do jeszcze większego zainteresowania daną sprawą. W świecie, w którym informacje są łatwo dostępne, próba ich wymazania tylko przyciąga do nich większą uwagę. Dlatego warto przyjąć otwarte podejście i w sytuacjach kryzysowych skupić się na wyjaśnianiu i zarządzaniu informacjami, zamiast na ich cenzurowaniu.

PS. Efekt Streisand znajduje również zastosowanie w życiu codziennym. Często sami nadajemy znaczenie błahym sprawom czy kłótniom. Czasami lepiej odpuścić niż rozdmuchiwać sprawy.